
Di
Paolo Scarnecchia
Sas àndelas de sa musica, in su Mare Mannu, che lean a logos chi unu no
si isetat. Issas no respetan ne làcanas ne cunfines, chi atraessan
de contínu cun libertade, ne tempos e ne modos. S'ammentu de sa nàschida
de rítimos e de melodias si perdet in sos andae-torras labirínticos
de unu moimentu sena pasu de iscambios e cambiamentos chi lassan
tratas prus o mancu craras. In sas boghes paren chi torren bias
tzivilidades e culturas ingurtas da su tempus passadu e in sos
istrumentos resonan disignos chi antítzipan su benidore. In custu
isetu indetzisu tra antigu e modernu nos leat tot'in d-una e nos
ammajat su Mediterraneu. Sonos russos, illisiados, sinzados e
modellados da su tempus. In s'imprenta de sos corpos-sonos chi s'ammuntan
unu subra s'ateru paret azumai de poder agatare s'essensia de una
musica chi est arte, misteriu, sabidoría, vida, leze. In cales àndelas
fuin andande e cales linias fuin sighinde cussas cheddas ‘e
isteddos sonarzos cando si sun formadas, de sonos chi poden condúer
a su cuntentu o a su disisperu, chi poden cummover e incantare,
artziare in sas chimas de su gosu o fuliare in sos putos de s'isporamentu?
Cale mitolozia de sa musica nos podiat oferrer una paraula gai càrriga
de sinnos?
S'idea de passu, àidu, oru, làcana tra su chi si biet e su chi no
si biet, chi si nd'isbóligat da su sardu antigu, dromos, intrat in
resonansia simpática cun su faeddu gregu omònimu, sighinde unu
zogu de architetura musicale. Ultra chi caminu o àndela issu
rapresentat finas su modu (musicale), est a narrer sa via chi an síghidu
sos sonos de su connotu. Sa musica de su connotu gregu, mescamente
cussa chi benit da s'Oriente (Asia Minore) est fraigada subra 'dromoi'
chi inditan s'osmosi cun su connotu de sos turcos. Modu, est a
narrer surcu o sémida sinzada da su tempus in ue si che intuppat su
pensamentu-sonu ispiradu, o mezus fecundadu, da presentimentos;
cussu torrare a caminare in sas camineras connotas de deris, chi
puru si mustrat oe chi si sonat, mai repitinde ma imbentande e
improvisande. Passu inue si passat da sa tetera realidade materiale
a s'atera chi no si tocat, mascamente sinchera e forte, de su mundu
de sos sonos, dominariu de majas e de alchimias mannas. Subra custu
numene, chi aunit umpare sos sonos e sos sinnos, si fraigat unu
prozetu chi cheret ligare ideas musicales a logos, de natura o de
architetura, sighinde mescamente sas redades de sos ammentos e de
sas témperas de sas isulas. Assimizos e sintonías chi benin da unu
tempus passadu ricu de istoria e da unu tempus presente ricu de
memorias. Sa Sardigna, posta in sa mesanía de un'àndela marina chi
conduet da sas Baleares finas a Creta e a s'imbesse, cun d-una de
sas culturas musicales prus orizinales de su Mare Mannu, in
ballarara tra meraviza, fortza e galania.
Sa sensibilidade poetica de su cantu, chi si mustrat finas in sas
formas prus rústicas, est su denominadore comunu de s'índula
mediterranea a sa cale si riferit su prozetu DROMOS. No est
petzi unu catalogu de artistas ma unu chircu de sinnos chi contan
istorias de isulas prenas de sonos. A sa mustra in chelu de
s'Armonia de sas Isferas currespondet cussa, a cúcurimbèsse, de
terras inghiriadas da su mare; da onzuna si nde pesat unu cantu chi
paret cramande: su bentu ghetat boches... Unu pede in mare e s'ateru in chelu, custu est su distinu de sas
isulas.
Le vie della musica seguono, nel Mediterraneo, strade imprevedibili.
Esse non rispettano frontiere o confini, che attraversano
liberamente e ripetutamente, né tempi e modi. La memoria
dell'origine di ritmi e melodie si perde nei meandri labirintici di
un incessante movimento di scambi e trasformazioni che lasciano
tracce più o meno evidenti. Nelle voci sembrano materializzarsi
civiltà e culture inghiottite dal passato e negli strumenti
risuonano disegni che anticipano il futuro. In questa sospensione
tra antico e moderno ci sorprende e ci folgora il Mediterraneo.
Timbri ruvidi, levigati, scalfiti e modellati dal tempo.
Nell'impronta delle stratificazioni di corpi sonori sembra quasi di
poter cogliere l'essenza di una musica che è arte, mistero, sapere,
vita, legge. Lungo quali percorsi e secondo quali linee si sono
formate costellazioni di suoni capaci di condurre alla gioia o alla
disperazione, di muovere o incantare, di rapire o annientare? Quale
mitologia della musica poteva offrirci una parola così densa di
significati?
L'idea di passaggio, breccia, margine, limite tra visibile e
invisibile che si dipana dal sardo antico, dromos, entra in
risonanza simpatica con il significato dell'omonimo termine greco,
seguendo un gioco di architettura musicale. Oltre a via o sentiero
esso rappresenta anche il modo (musicale), ossia il percorso sonoro
della tradizione.
La musica tradizionale greca, in particolare quella di origine
orientale (Asia Minore) è costruita su dromoi che rivelano l'osmosi
con la tradizione turca. Modo, ossia solco o tracciato segnato dal
tempo su cui si avvia il pensiero sonoro ispirato, o per meglio dire
fecondato, da presagi; quel ripercorrere ciò che è conosciuto e
che allo stesso tempo si rivela nel presente dell'esecuzione, che
non è mai ripetizione, ma intuizione e improvvisazione. Passaggio
dalla realtà materiale a quella intangibile, eppure così intensa,
del mondo dei suoni, regno di grandi magie e alchimie. Su questo
nome, unione di sonos e sinnos, si edifica un progetto che vuole
legare idee musicali a luoghi, naturali o architettonici, seguendo
in primo luogo ascendenti e temperamenti insulari. Affinità e
sintonie che derivano da un passato ricco di storia e da un presente
denso di memoria. La Sardegna, al centro di una rotta che dalle
Baleari arriva a Creta e viceversa, esprime con una delle culture
musicali più originali di tutto il Mediterraneo, un prodigioso
equilibrio di forza e di raffinatezza. La sensibilità poetica del
canto, che si manifesta anche nelle forme più rustiche, è il
comune denominatore dell'indole mediterranea a cui il progetto
DROMOS fa riferimento. Non solo un catalogo di artisti ma una
circolarità di segni che raccontano storie di isole sonanti.
All'immagine celeste dell'armonia delle sfere corrisponde quella
capovolta di terre circondate dal mare; da ognuna si leva un canto
che sembra un richiamo: su bentu ghettat boches… Un piede in mare
e l'altro in cielo, è questo il destino delle isole.
|
|